Διάγνωση αλλεργικών παθήσεων

Η διάγνωση των αλλεργικών παθήσεων είναι μια σύνθετη και πολλές φορές απαιτητική διαδικασία. Οι ασθενείς μας φυσικά υποφέρουν από τα συμπτώματά τους και αγωνιούν να μάθουν τι είναι αυτό που τα προκαλεί.

Όμως όλα ξεκινούν με ένα λεπτομερές ιστορικό. Το ιστορικό θα μας βοηθήσει αρχικά να διακρίνουμε αν τα συμπτώματα είναι ύποπτα για αλλεργία, να δούμε τα χαρακτηριστικά τους (συχνότητα, ένταση, διακύμανση) και να αποκαλύψουμε πιθανές συσχετίσεις με εξωτερικούς παράγοντες. Πολλές φορές το ιστορικό είναι δύσκολο γιατί οι αλλεργικές παθήσεις είναι χρόνιες και έχουν την τάση να αλλάζουν στην πορεία του χρόνου.

Μετά τη λήψη του ιστορικού ακολουθεί φυσικά η κλινική εξέταση του ασθενούς που μας δίνει επιπλέον πληροφορίες για τη νόσο.

Για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να σχεδιασθεί η θεραπεία, θα ακολουθήσει ο αλλεργιολογικός έλεγχος που μπορεί να ολοκληρωθεί σε μια ή δυο επισκέψεις και λιγότερο συχνά να απαιτήσει περισσότερες. Ο διαγνωστικός έλεγχος περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές εξετάσεις, ανάλογα με την κάθε περίπτωση.

Επειδή δεν υπάρχει μία “αλλεργία” αλλά πολλές διαφορετικές αλλεργικές παθήσεις, συνεπώς δεν υπάρχει και ένα “ τεστ αλλεργίας” για τη διάγνωση όλων των αλλεργικών παθήσεων.

Σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιούμε διαφορετικούς τρόπους για να φτάσουμε στη διάγνωση. Για παράδειγμα, για τις αναπνευστικές αλλεργίες (ρινίτιδα, άσθμα)  κάνουμε αρχικά δερματικές δοκιμασίες και αν χρειασθεί και εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος. Αντιθέτως, για τη φαρμακευτική αλλεργία τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα, καθώς δεν υπάρχουν αξιόπιστα “τεστ” για όλα τα φάρμακα, οπότε ακολουθούμε διαφορετική προσέγγιση για τη διάγνωση.

Με τα αλλεργικά τεστ αναζητούμε την ύπαρξη αλλεργικής ευαισθητοποίησης. Το θετικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι ο ασθενής έχει ευαισθητοποιηθεί στο συγκεκριμένο αλλεργιογόνο και δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η ευαισθητοποίηση αυτή είναι υπεύθυνη και τα συμπτώματά του. Πρέπει ο ειδικός αλλεργιολόγος να συνεκτιμήσει το ιστορικό, την κλινική εικόνα και το αποτέλεσμα των τεστ για να γίνει σωστή διάγνωση και κατ επέκταση αποτελεσματική θεραπεία.

Η διαδικασία αυτή μόνο εύκολη δεν είναι και απαιτεί γνώση και εμπειρία.

Με τις δερματικές δοκιμασίες (δερματικά τεστ ή skin prick tests) είναι ένας απλός και εύκολος τρόπος να διαπιστώσουμε την αλλεργική ευαισθητοποίηση.

Οι δερματικές δοκιμασίες έχουν υψηλή ειδικότητα και ευαισθησία και είναι η εξέταση εκλογής για τις αναπνευστικές και τροφικές αλλεργίες. Βέβαια με την προϋπόθεση, να έχουν επιλεγεί τα σωστά αλλεργιογόνα για εξέταση, να γίνουν σωστά τεχνικά και να αξιολογηθούν από έμπειρο γιατρό.

Οι ενδοδερμικές δοκιμασίες είναι τεχνικά δυσκολότερες από τις δερματικές και έχουν και αυτές αρκετά υψηλή ειδικότητα και ευαισθησία.

Οι ενδοδερμικές δοκιμασίες κυρίως  χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της φαρμακευτικής αλλεργίας και της αλλεργίας σε σφήκες και μέλισσες και σπάνια για τα αεροαλλεργιογόνα.

Η αναζήτηση στο αίμα ειδικών αντισωμάτων (RAST uniCAP) γίνεται με απλή αιμοληψία οπότε είναι θεωρητικά ευκολότερη έχει όμως πολύ υψηλότερο κόστος και σε πολλές περιπτώσεις μικρότερη ειδικότητα και ευαισθησία από τις αντίστοιχες εξετάσεις στο δέρμα. Χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να γίνουν ή δεν υπάρχουν αντίστοιχες δερματικές ή ενδοδερμικές δοκιμασίες.

Η αναζήτηση αντισωμάτων σε μοριακό επίπεδο (μοριακά αλλεργιογόνα) είναι πιο ειδική εξέταση και χρησιμοποιείται  συμπληρωματικά, καθώς βελτιώνει την ευαισθησία, την ειδικότητα και τη κλινική απόδοση των εργαστηριακών εξετάσεων, ώστε να είμαστε πιο ακριβείς στην διάγνωση και τη θεραπεία (ανοσοθεραπεία).

Με λήψη αίματος γίνονται και οι κυτταρικές δοκιμασίες. Η πιο συνηθισμένη είναι η δοκιμασία ενεργοποίηση των βασεοφίλων από αλλεργιογόνα (ΒΑΤ). Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει διαθέσιμο αλλεργιογόνο για δερματικές δοκιμασίες ή όταν υπάρχει διαφωνία μεταξύ του ιστορικού του ασθενούς και συγκεκριμένων IgE ή δερματικών δοκιμασιών.

Τα patch test ή επιδερμικές δοκιμασίες χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της δερματίτιδας εξ επαφής. Είναι μια απλή, ασφαλής και αξιόπιστη εξέταση προκειμένου να ανακαλύψουμε αν ένα δερματικό εξάνθημα (έκζεμα) οφείλεται σε κάποια ουσία που έρχεται σε επαφή με το δέρμα.

Ειδικές αυτοκόλλητες ταινίες στις οποίες έχουν τοποθετηθεί τα ύποπτα αλλεργιογόνα κολλιούνται στο δέρμα της ράχης και παραμένουν για 48 ώρες οπότε τις αφαιρούμε και βλέπουμε αν υπάρχει τοπική αντίδραση σε κάποιο αλλεργιογόνο. Και πάλι είναι απαραίτητο να συσχετιστεί σωστά το αποτέλεσμα με την κλινική εικόνα και το ιστορικό του ασθενούς.

Ειδική πρόκληση είναι η διαδικασία κατά την οποία χορηγούμε το ύποπτο αλλεργιογόνο (τρόφιμο ή φάρμακο) με ελεγχόμενο τρόπο (συγκεκριμένη ποσότητα σε συγκεκριμένο χρόνο) ώστε να επιβεβαιώσουμε τη ασφάλεια της λήψης του. Οι ειδικές τροφικές και φαρμακευτικές προκλήσεις είναι το gold standard για τη διάγνωση της τροφικής και φαρμακευτικής αλλεργίας.

Οι προκλήσεις γίνονται από Αλλεργιολόγο συνήθως σε Νοσοκομειακό περιβάλλον, προκειμένου να είναι ασφαλής για τον ασθενή. Συνήθως γίνονται όταν τα αλλεργικά τεστ είναι αρνητικά και υπάρχει ισχυρή υποψία αλλεργίας (π.χ φάρμακα) ή αντίθετα όταν έχουμε θετικά τεστ αλλά πιστεύουμε ότι ο ασθενής μπορεί να ανεχθεί τη λήψης της ουσίας αυτής (π.χ τρόφιμα)

Οι ειδικές ρινικές και βρογχικές προκλήσεις δεν είναι συνηθισμένες στην καθημερινή κλινική πράξη. Πραγματοποιούνται σε ειδικές περιπτώσεις δύσκολων περιστατικών και απαιτούν ειδικό εξοπλισμό.

Στα πλαίσια της διάγνωσης και παρακολούθησης του άσθματος πρέπει να γίνεται σπιρομέτρηση και σε κάποιες περιπτώσεις και μη ειδική βρογχική πρόκληση.