Ατοπική δερματίτιδα

Η ατοπική δερματίτιδα είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης πολλών διαφορετικών παραγόντων (γενετικοί, περιβαλλοντικοί κ.α.), που οδηγούν στην εμφάνιση διαφορετικών κλινικών μορφών της νόσου.

Ο μηχανισμός που προκαλείται η ατοπική δερματίτιδα δεν πλήρως διευκρινισμένος. Φαίνεται ότι συνυπάρχει ένας ελλιπής επιδερμιδικός φραγμός με παθολογικό μεταβολισμό των λιπιδίων της επιδερμίδας και τη στροφή του ανοσολογικού συστήματος προς την κατεύθυνση της αλλεργίας. Το τελευταίο έχει σαν αποτέλεσμα την αυξημένη παραγωγή ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE) για πολλά διαφορετικά αλλεργιογόνα (τρόφιμα, αεροαλλεργιογόνα), χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα και την κλινική εκδήλωση αλλεργικών παθήσεων.

Η ατοπική δερματίτιδα έχει μια χρόνια πορεία με περιόδους ύφεσης άλλοτε άλλης διάρκειας και εξάρσεις με διαφορετική σοβαρότητα κάθε φορά. Κατά την ύφεση, το δέρμα είναι τοπικά  ξηρό και τραχύ και συνήθως συνοδεύεται με ήπιο κνησμό. Στην έξαρση της νόσου, ο κνησμός γίνεται εντονότερος, το δέρμα κοκκινίζει και δημιουργούνται μικροσκοπικές φυσαλίδες που μπορεί να συνοδεύονται με έκκριση υγρού. Αν δεν εφαρμοσθεί έγκαιρα τοπική θεραπεία δημιουργείται έντονη φλεγμονή με διάβρωση του δέρματος. Στα βρέφη  εντοπίζεται συνήθως στο πρόσωπο ενώ στα μικρά παιδιά στις πτυχές του δέρματος,  στα γόνατα, στους αγκώνες, στους καρπούς, στον τράχηλο αλλά και σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του σώματος.

Οι υποτροπιάζουσες εξάρσεις της νόσου οφείλονται σε εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα όπως το κρύο, ο ιδρώτας, η σκόνη και η τριβή, το σωματικό ή ψυχικό στρες  κ.α. Τον ερεθισμό του δέρματος  ακολουθεί ο κνησμός και η υπερβολική αντίδραση των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό με τη σειρά του προκαλεί φλεγμονή και ακόμη πιο έντονο κνησμό. Με το ξύσιμο της βλάβης, καταστρέφεται η εξωτερική στιβάδα του δέρματος, γεγονός που επιτρέπει τη διείσδυση ερεθιστικών ουσιών, βακτηριδίων και αλλεργιογόνων. Το ανοσοποιητικό σύστημα συνεχίζει να στέλνει σήματα «εισβολέων» στην επιφάνεια, προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερη φλεγμονή και κνησμό, ιδιαίτερα τη νύχτα.

Συχνά είναι η πρώτη αλλεργική πάθηση που εμφανίζεται για να ακολουθήσουν αργότερα και άλλες όπως η τροφική αλλεργία, η ρινίτιδα και το άσθμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα τα παιδιά που έχουν ατοπική δερματίτιδα θα εμφανίσουν οπωσδήποτε και άλλες αλλεργίες.

Ο αλλεργιολόγος καλείται να απαντήσει αν υπάρχει αλλεργική ευαισθητοποίηση και αν αυτή επηρεάζει την πορεία (εξάρσεις) και την εξέλιξη της νόσου. Είναι γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών, ειδικά των παιδιών, έχει υψηλή τιμής IgE και θετικές δερματικές δοκιμασίες ή RAST test σε διάφορα αλλεργιογόνα (αλλεργική ευαισθητοποίηση). Η ύπαρξη θετικών αλλεργικών τεστ δεν σημαίνει απαραίτητα και αλλεργική πάθηση. Για παράδειγμα πολλά παιδιά με ατοπική δερματίτιδα έχουν θετικά αλλεργικά τεστ σε αγελαδινό γάλα, χωρίς να παρουσιάζουν αλλεργικές εκδηλώσεις με τη λήψη γάλακτος. Από την άλλη, τα αλλεργιογόνα φαίνεται ότι σε κάποιες περιπτώσεις ατοπικής δερματίτιδας παίζουν ρόλο στην έξαρση ή/και τη συντήρηση της νόσου, όμως δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο να το επιβεβαιώσεις. Γιαυτό χρειάζεται πολύ προσοχή πριν κάνουμε διαιτητικούς περιορισμούς στα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα.

Ποιο σημαντικό από όλα είναι οι ασθενείς ή οι γονείς των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα να ενημερωθούν και να κατανοήσουν τη φύση της πάθησης (χρονιότητα, εναλλαγές υφέσεων-εξάρσεων), να εκπαιδευτούν στη χρήση της ενυδάτωσης που αποτελεί το Α και το Ω της θεραπείας της ατοπικής δερματίτιδας και στη χρήση των φαρμάκων (τοπικών ή συστηματικών). Η σχέση εμπιστοσύνης και η καλή συνεργασία γιατρού – ασθενούς θα βοηθήσει ώστε το παιδί να έχει μια καλή ποιότητα ζωής με ελεγχόμενες εξάρσεις της νόσου και έγκαιρη αντιμετώπιση των άλλων αλλεργικών παθήσεων που μπορεί να συνυπάρχουν.